Η πλειοψηφία των ανθρώπων σήμερα βομβαρδίζονται καθημερινά από έναν συνεχή καταιγισμό πληροφοριών. Ως αποτέλεσμα, λειτουργούμε σπασμωδικά και ασυναίσθητα. Δύσκολα συγκεντρωνόμαστε, βρισκόμαστε στον αυτόματο πιλότο, με ελάχιστη συνείδηση του τι κάνουμε, πολύ συχνά εγκλωβισμένοι στις σκέψεις μας. Το νευρικό μας σύστημα δέχεται αυξημένο αριθμό ερεθισμάτων μέσα σε μία τυπική μέρα, µε την τεχνολογία να αποσπά συνεχώς την προσοχή μας.
Είναι πολύ φυσιολογικό, πολλοί από εμάς να αναζητούμε τρόπους να αισθανόμαστε πιο ήσυχοι, πιο «γειωμένοι» και πιο συντονισμένοι με τον εαυτό μας, τους γύρω μας και το περιβάλλον μας. Ως εκπαιδεύτρια της τεχνικής Mindfulness, έχω συζητήσει αρκετές φορές με φίλους ή πελάτες το θέμα αυτό. Παραθέτω τον παρακάτω διάλογο, ο οποίος έχει προκύψει σε διάφορες εκδοχές και αποχρώσεις:
- Τι είναι, λοιπόν, το Μindfulness και πώς βοηθά στη βελτίωση της σωματικής και ψυχικής υγείας;
Είναι μέθοδος παρατήρησης και εκπαίδευσης του νου, μας καθοδηγεί στο να εστιάσουμε την προσοχή μας στο παρόν, αντί εκεί που μας παίρνει ο νους από μόνος του.
Το παρόν; Και τι πάει να πει «παρόν»; Ναι, ξέρω, δεν είναι ούτε το χθες ούτε το αύριο. Αλλά εμένα τι με νοιάζει αν σκέφτομαι για το τι έγινε πριν από 5 λεπτά, πριν από μισή ώρα, τι έγινε χθες, προχθές, πέρσι, πρόπερσι και πριν από χρόνια; Ή αν σκέφτομαι τι πρόκειται ή δεν πρόκειται να γίνει σε 5 λεπτά, σε μια ώρα, τι θα γίνει αύριο, του χρόνου και σε λίγα χρόνια;
Tο παρελθόν υπάρχει στον νου μας μόνο σαν μνήμη. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Το κακό είναι όταν το μυαλό επιλεγεί για μας πού θα εστιάσουμε την προσοχή μας. Ιδιαίτερα όταν επανέρχονται άσχημες εμπειρίες στην προσοχή μας. Αυτές οι εμπειρίες υπάρχουν στη μνήμη μας και τις αναβιώνουμε κάθε φορά που τις σκεφτόμαστε. Αν δεν τις σκεφτούμε, δεν θα τις αναβιώσουμε.
Και με το μέλλον τι γίνεται; Πολλές φορές κακομελετούμε διότι αναμένουμε να συμβεί κάτι δυσάρεστο που θα επιφέρει ανθρώπινο πόνο.
Άρα τι θα σκεφτόμαστε; Το παρόν; Πώς μπορείς να σκέφτεσαι το παρόν, όταν το παρόν συμβαίνει τώρα;
Ακριβώς! Το παρόν δεν το σκεφτόμαστε, το βιώνουμε. Όταν έχουμε δυσάρεστες σκέψεις είτε για το πριν είτε για το μετά, όχι μόνο χάνουμε πολύτιμο χρόνο, αλλά μειώνεται δεινά η ποιότητα της ζωής μας.
Να μου εξηγήσεις ακόμη λίγο, για να μπω βαθύτερα στο νόημα;
Το νευρικό μας σύστημα δέχεται αυξημένο αριθμό ερεθισμάτων μέσα σε μια τυπική μέρα, µε την τεχνολογία να αποσπά συνεχώς την προσοχή µας. Πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας υπάρχουν τόσα πολλά ερεθίσματα, φώτα τη νύχτα, οθόνες, κινητά, παγκόσμιες ειδήσεις κ.λπ.
Υπάρχει λύση, πέρα από το να γίνουμε μοναχοί; Ή μήπως ούτε και έτσι δεν την γλιτώνουμε;
Ευτυχώς, υπάρχει κάποια λύση – η πρακτική ‘Μindfulness’. Στα ελληνικά η έννοια αυτή αποδίδεται με τον όρο ‘ενσυνειδητότητα’. Να είσαι δηλαδή ‘ευσυνείδητος’. Να έχεις επίγνωση για το τι σου συμβαίνει, τι κάνεις, πού πας, πώς νιώθεις, πώς αντιδράς και κυρίως να έχεις τη δυνατότητα να εστιάζεις την προσοχή σου εκεί που εσύ επιλέγεις. Συνήθως, αυτό που γίνεται είναι ότι οι περιστάσεις, το περιβάλλον και οι καταστάσεις επιλέγουν για μας πού θα εστιάζουμε την προσοχή μας.
Μπορώ δηλαδή να διαλέγω τόσο άνετα πού θα επικεντρώνω την αντίληψή μου;
Δύσκολο δεν είναι, απλώς δεν είναι τόσο ‘οικείο’. Μόλις εξοικειωθούμε με αυτήν τη μέθοδο, αυτό που θεωρούσαμε ως δύσκολο μετατρέπεται σταδιακά σε μια καλή συνήθεια.
Και πώς το πετυχαίνω;
Πρώτα πρέπει να είσαι πρόθυμος να μάθεις κάτι καινούργιο. Έπειτα αρχίζεις νιώθοντας συνειδητά το σώμα σου. Αν υπάρχει ένταση οπουδήποτε, χαλαρώνεις. Συνήθως οι ώμοι είναι πιο τεντωμένοι. Επίσης, το πρόσωπο, το μέτωπο και το σαγόνι είναι συχνά τεντωμένα.
Το χαλαρό σώμα είναι προϋπόθεση, διότι παρέχει τα σωστά θεμέλια για να μπορέσει να ηρεμήσει και το μυαλό. Αφού ηρεμήσει το μυαλό, μπορούμε να παρατηρήσουμε τι συμβαίνει στον εγκέφαλο. Με την κατάλληλη εξάσκηση αποκτούμε την ικανότητα να παρατηρούμε τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη διάθεσή μας ανά πάσα στιγμή.
Αφού παρατηρήσουμε μια μη λειτουργική σκέψη, δηλαδή μια που δεν μας εξυπηρετεί και είναι ανεπιθύμητη, τότε αλλάζουμε, μεταθέτουμε την προσοχή μας από τη συγκεκριμένη σκέψη, σε κάτι άλλο.
Προσοχή! Δεν αλλάζουμε τις σκέψεις από αρνητικές σε θετικές. Αξιολογούμε αν η σκέψη αυτή είναι χρήσιμη ή όχι και της δίνουμε την ανάλογη σημασία. Τις πλείστες φορές δεν χρειάζεται να δίνουμε την ενέργεια και σημασία μας στη κάθε μας σκέψη.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να μεταθέσεις την προσοχή σου. Μπορείς ν’ αλλάξεις δραστηριότητα. Η γυμναστική είναι ιδανική, διότι εστιάζεις αμέσως την προσοχή σου στην άσκηση.
Α, τέλεια! Όταν θα είμαι αγχωμένη, θα τα παρατώ όλα και θα πηγαίνω τροχάδην στην παραλία (με ειρωνικό ύφος)!
Με πρόλαβες! Πολλές φορές δεν μπορούμε να τα παρατήσουμε όλα και να αλλάξουμε περιβάλλον. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ακυρώνουμε την προσοχή μας στην ανάσα μας. Αφού το κάνουμε αυτό για λίγο, η σκέψη χάνει την ισχύ της. Δεν είμαστε πλέον υπό την επιρροή της σκέψης. Οι σκέψεις και μόνο είναι πολλές φορές που δημιουργούν άγχος, ειδικά όταν σκεφτόμαστε ασυναίσθητα τι μπορεί να πάει στραβά στη μέρα μας και γενικότερα στη ζωή μας.
Εντάξει, οι ανεπιθύμητες σκέψεις δεν είναι και κάτι τόσο τραγικό. Αλλά όταν είμαστε λυπημένοι;
Όταν έχουμε επίγνωση και ξέρουμε ότι είμαστε λυπημένοι, αναγνωρίζουμε το συναίσθημα. Αφού το αναγνωρίσουμε, δίνουμε ευκαιρία στη λύπη να εκφραστεί, έτσι απελευθερώνεται το συναίσθημα και αποχωρεί. Προσοχή και πάλι, διότι πολύ πιθανόν θα ξαναέρθει. Όταν επανεμφανιστεί, θα είμαστε έτοιμοι να της δώσουμε ξανά την ευκαιρία να εκφραστεί.
Είναι στην ανθρώπινή μας φύση να έχουμε στεναχώριες και λύπες. Αυτό που μας βλάπτει περισσότερο είναι να καταπιέζουμε τα συναισθήματά μας. Προκαλούμε περισσότερο πόνο όταν καταπιέζουμε τα συναισθήματα. Δεν θέλουμε να τα βιώσουμε, διότι προτιμάμε να νιώθουμε καλά. Η ειρωνεία είναι ότι υποφέρουμε περισσότερο καταπιέζοντας τα συναισθήματα πάρα αναγνωρίζοντάς τα. Η ενέργεια που χάνουμε στην αποφυγή και την καταπίεση συναισθημάτων μάς κουράζει πολύ περισσότερο.
Θέλεις να μου πεις ότι είναι καλύτερα να είμαι λυπημένη πάρα να διασκεδάζω;
Έχεις πλάκα! Δεν είπα αυτό. Αυτό που εννοούσα είναι ότι, αν έχεις αρκετή επίγνωση και αντίληψη για το τι σου συμβαίνει, μπορείς να αντιληφθείς ένα ανεπιθύμητο συναίσθημα από την αρχή της εμφάνισής του. Έτσι μπαίνεις βαθιά μέσα στο συναίσθημα, το βιώνεις αφήνοντάς το να εκφραστεί και, αφού αρχίσει να υποχωρεί η συναισθηματική φόρτιση, επανακτάς σιγά-σιγά τον έλεγχο του μυαλού σου.
Και πόση ώρα χρειάζεται;
Εξαρτάται, αν νιώθεις λύπη χωρίς συγκεκριμένο λόγο, περνά μέσα σε 30 με 90 δευτερόλεπτα. Αν είχες μια πραγματικά δύσκολη εμπειρία και γι’ αυτό αισθάνεσαι λύπη, δηλαδή συνέβη κάτι πραγματικά λυπηρό, θέλει λίγο παραπάνω. Ουσιαστικά επεξεργάζεσαι ένα συναίσθημα. Όσο μεγαλύτερος ο ‘όγκος’ του, τόσο πιο πολύς ο χρόνος επεξεργασίας.
Με το άγχος, είναι το ίδιο;
Με το άγχος μάς κρατά έγνοια και ανησυχούμε ότι κάτι θα συμβεί στο μέλλον. Ενώ, όταν συμβαίνει κάτι εδώ και τώρα, έχουμε δύο επιλογές. Είτε το δεχόμαστε, αν δεν μπορούμε να το αλλάξουμε, είτε δρούμε για να το αλλάξουμε. Αρά, αν ανησυχούμε για κάτι που πρόκειται να γίνει στο μέλλον, προφανώς δεν είμαστε στο παρόν. Πάλι θα εστιάσουμε την προσοχή μας στην ανάσα. Ότι επιπλέον μας φέρνει στο παρόν βοηθάει. Το να χαϊδέψουμε ένα κατοικίδιο, το να χορέψουμε χωρίς να μας κοιτάει κανείς, το να περάσουμε πολύτιμο χρόνο με αγαπημένα μας πρόσωπα, κάνουμε κάτι που μας ευχαριστεί!
Τέλεια. Εμένα με ευχαριστούν οι μπύρες, το τσιγάρο και κάποτε η κρεμ μπρουλέ. Αρά άμα έχω άγχος και νιώσω μια παρόρμηση, να πάω στο φούρνο να πάρω καμιά κρεμ μπρουλέ ή να κάτσω σε κανένα μπαρ να τα πιώ… να την ακολουθήσω;
Χαχα, όχι! Να κάνεις κάτι που σε ευχαριστεί, όπως ένα χόμπι, όχι να πέσεις με τα μούτρα στον καταναλωτισμό.
Mα, γιατί;
Διότι το σώμα δεν πρέπει να παρεμβαίνει ως όργανο πραγμάτευσης στις επιθυμίες της ψυχής. Το μόνο που πετυχαίνουμε έτσι είναι να καλύψουμε προσωρινά κάποια ανεπιθύμητα συναισθήματα. Ο ευσυνείδητος άνθρωπος απορρίπτει τέτοιες λύσεις.
Οκ! Μπορώ να πάω για ψώνια ή να δω Netflix κανένα 2ωρο;
Είναι καλύτερη λύση από το να βλάψεις το σώμα σου, πάλι όμως είναι μια ασυνείδητη πράξη.
Καλά, γιατί είναι τόσο χρήσιμο να εστιάζω την προσοχή μου στην ανάσα;
Διότι κάθε φορά που εστιάζεις την προσοχή σου στην ανάσα, κάνεις μιαν άσκηση στην ενσυνείδηση. Εξασκείς τον ‘μυ’ της ενσυνείδησης και κάθε φορά μετέπειτα θα είναι πιο εύκολο να θυμάσαι. Μέχρι τη μέρα που η λύση θα έρχεται αυτόματα, χωρίς να δυσανασχετείς ψάχνοντας να βρεις άλλες λύσεις.
Δεν ξέρω πώς να εστιάζω την προσοχή μου στην ανάσα. Μου φαντάζει δύσκολο.
Από τη στιγμή που γεννήθηκες, αναπνέεις. Η ανάσα είναι πάντα διαθέσιμη για να εστιάσουμε την προσοχή μας πάνω της. Ακόμα και αν είμαστε άρρωστοι ή τραυματισμένοι, πάλι θα αναπνέουμε.
Και για τον θυμό τι κάνω;
Παρατηρείς τον θυμό, χωρίς να προσκολλάσαι πάνω του. Κάποιοι κρατούν τον θυμό μέσα τους και κάποτε, μετά από καιρό, ξεσπούν εκεί που δεν το περίμενες. Άλλοι θυμώνουν εύκολα. Αν μπορέσεις να αντιληφθείς ότι είσαι θυμωμένος πριν ξεσπάσεις, μπορείς να δημιουργήσεις τον χώρο και τον χρόνο, μια παύση δηλαδή, όπου μπορείς να επιλέξεις την πιο χρήσιμη για σένα συμπεριφορά στη συγκεκριμένη περίπτωση. Ίσως επιλέξεις να φωνάξεις, ίσως επιλέξεις να πάρεις λίγο χρόνο μόνος σου, ίσως εξηγήσεις πώς νιώθεις με αυτό που συμβαίνει. Το σημαντικό είναι να έχεις τον συνειδητό χώρο να επιλέξεις συνειδητά την πιο χρήσιμη για σένα συμπεριφορά, χωρίς να αφεθείς στην αυτόματη, συνήθη σου αντίδραση.
Mindfulness Consultancy and Facilitation
Συνέντευξη στο Sigmalive
https://simerini.sigmalive.com/article/2022/7/19/ti-einai-to-mindfulness-kai-pos-
leitourgei/?fbclid=IwAR0bF52ZTMrlXg4CUFdImNAKCIuEogGq1kZ-
7oGhMuVEa6JGoISP8RVolGs